لوگو بانک ملی
آرم یا نشان ، در واقع نماد یا برندی از رسالت ، نقش و وظائف هر سازمان است و طراحان سعی بر این دارند که با بکارگیری خطوط و علائم معنی دار و هدفمند ، اهداف اصلی و بنیادی ان سازمان یا نهاد را در اذهان و نگاه بیننده متجلی نمایند . در تعاریف مدرن، برند یا لوگو بر خلاف تصورات گذشته ، تصویر ؛ مارک ، کیفیت ؛ طراحی هوشمندانه و موارد مشابه نیست بلکه برند، مجموعه تجاربی است که روی مشتری در ارتباط با نوع محصولات و یاخدماتی که ارائه میدهید تاثیر میگذارد . برند فقط در ذهن مصرف کننده است . تقریبا 86% صاحبان کالا و خدمات معتقدند تجربه مشتری مهمترین عامل حفظ و تقویت برند سازمانی شما نزد افکار عمومی است . پس حتی یک کارمند ساده میتواند با رفتار ؛ پوشش و عمل خود نام و نشان و برند بانک را ارتقا ء دهد .
آرم بانک ملی ایران نیز که تداعی کننده مبارزات طولانی این ملت تاریخ ساز با استعمار گران وسمبلی از استقلال مالی کشوربا هشتاد و سه سال قدمت است ؛ تلفیقی از خالق هستی ؛ بانکداری بر مبنای اصول شرعی و غیر ربوی و شکوفائی اقتصادی مي باشد و به طریق اولی تبلور نکات حائز اهمیت ذیل است :
1-اراده و عظمت و قدرت باریتعالی ( با نشان الله ) بر حیات و فعالیت نوع بشر حاکمیت دارد و هیچ عملی خارج از حوزه مقدرات الهی میسر نیست .
2-گندم به عنوان قوت غالب و یک محصول استراتژیک ؛ نمادی از شکوفائی اقتصادی است که پایه و مبنای سایر تولیدات تعبیر شده است و افزایش و گسترش این محصول در گرو بکارگیری سرمایه و تامین منابع مالی توسط موسسه عظیم و شرافتمند بانک ملی ایران دیده شده است .
3-شاخه زیتون نشان بر این است که هرفعالیت اقتصادی تنها در محیطی امن و عاری از هرج و مرج و آشفتگی میسر است . ضمن اینکه ایجاد انگیزه و حس اعتماد بیشتر در خصوص سرمایه گذاری و سپرده گذاری در بانک ملی ایران را از نگاه مشتریان به دنبال دارد.
نتیجتا تلفیقی از قدرت لایزال الهی و اراده بشری که ماحصل آن شکوفایی اقتصادی ؛ امنیت مالی و سرمایه گذاری مطمئن در بانک بزرگ ملی ایران میباشد توجیه کننده آرم بانک از منظر معنا و محتوا است . در یک عبارت کوتاه این برند به همه ایرانیان میگوید سرمایه گذاری در این بانک نیاز به اندیشیدن . نگران شدن و چرتکه انداختن ندارد .
لوگوی قدیمی بانک ملی ایران
“سال 1299 در تهران زاده شدم. پدرم در پانزده سالگی از کرمان به تهران آمده بود. در حدود امکانات زمان خود درس خواند و سپس در یکی از وزارتخانهها مشغول به کار شد. او مردی خوش برخورد، هنرمند، هنردوست و مهربان بود و به طبیعت و گل و گیاه عشق میورزید. در جوانی اوقات بیکاریاش را به طراحی نقوش قالی میپرداخت. حدود سال 1317 که به عنوان ناظر هزینه معادن انارک در نائین یزد انجام وظیفه میکرد، ساعات بیکاریاش را با استفاده از سنگهای معدنی، خاکها، رسوبات معدن و انواع مواد طبیعی دیگر به نوعی نقاشی میپرداخت که از نظر هنری بسیاری باارزش و زیبا هستند. مادرم نیز زنی با شخصیت، هنردوست، کاردان و مهربان بود. او نیز در حدود امکانات تحصیل زمان خودش درس خوانده بود، با زبان فرانسه آشنایی داشت. به موسیقی علاقهای خاص داشت و اوقات بیکاریاش را به خیاطی، گلدوزی و مطالعه میپرداخت. هر دوی آنها در میان دوستان و خویشاوندان از محبوبیت ویژهای برخوردار بودند. در خانه ما همیشه آرامش و صلح و صفا برقرار بود. ساکن محله امیریه بودیم و در همان محله ابتدا به مدرسه سلطانی و سپس مدرسه علامه رفتم. تا آنجا که به خاطر دارم، از کودکی به موسیقی، نقاشی و کارهای دستی علاقه خاصی داشتم. پدرم که از علاقه من به موسیقی آگاه بود، بارها به من پیشنهاد کرد که ساز مورد علاقهام را بخرم و مرا نزد استادی بفرستد که طرز کارش را یاد بگیرم، ولی من نخواستم؛ زیرا هدف من نواختن یک ساز نبود، بلکه میخواستم یک آهنگساز بشوم. متأسفانه در آن زمان مدرسهای برای آموزش موسیقی وجود نداشت…
طراحی آرم قدیمی بانک ملی
سال 1322 در چاپخانه بانک ملی ایران کاری برای من پیدا شد و به صورت نیمهوقت استخدام شدم. عنوانم نقاش چاپخانه بود، ولی عملاً نود درصد از مراجعات به چاپخانه در زمینه هنرهای چاپی بود. هفتههای اول و دوم به کارهای آزمایشی دست زدم و توانستم با بسیاری از وسایل چاپخانه از نزدیک آشنا شوم، به طوری که پس از یک ماه با ویژگیهای بسیاری از ماشینهای چاپ و طرز کار آنها آشنا شدم و روی هم رفته نبض کار را به دست آوردم، از طرفی پس از استخدام در چاپخانه و از دست دادن اوقات بعدازظهر، ناچار بودم همه روزه صبحها زودتر از همه در کارگاه دانشکده حضور داشته باشم و کارهای مرتبط با برنامههای دانشکده را انجام دهم و ظهر خود را به چاپخانه برسانم. برای استفاده از دروس نظری که معمولاً بعدازظهرها بود، با عجله خود را از چاپخانه به دانشکده میرساندم و پس از پایان کلاس دوباره به چاپخانه برمیگشتم و برای جبران ساعات غیبتم در چاپخانه میماندم و کار میکردم.
اردیبهشت سال 1332 به عنوان معلم رسمی در دانشکده هنرهای زیبا استخدام شدم. محلی برای زندگی و کارگاهام اجاره کردم. جالب این بود که مبلغ اجاره خانهام بیش از حقوق بود که از دانشگاه به من پرداخت میشد. از اینرو ناچار شدم برای تأمین کمبود هزینه زندگی، فکری بکنم. به چاپخانه بانک ملی ایران مراجعه کردم. قرار شد بخشی از سفارشات چاپخانه را که در تخصص من بود، به من واگذار کنند. به این ترتیب کارهایی که در زمینه اوراق بهادار بودند، به من واگذار میشد. به این ترتیب کمبود مالیمان تا حدود زیادی تأمین شد. تنها ناراحتیام این بود که فرصتی برای نقاشی نداشتم. با شناخت بیشتری که نسبت به هنرهای چاپی داشتم، آرزو میکردم که روزی رشته نامبرده در دانشکده هنرهای زیبای خودمان هم دایر شود. از همان زمان بیشتر کارهایی که انجام آن به من محول میشد، در زمینه هنر گرافیک بود. برای مثال طراحی آرم بانک ملی، اوراق بهادار، نقش اسکناس، نقاشی روی جلد برای فرآوردههای مختلف تجاری و صنعتی، طراحی پوستر، تصویر برای داستانهای کتابهای کودکان و بزرگسالان و بسیاری کارهایی که همه کاملاً جنبه گرافیکی داشتند.
خوشبختانه هنوز تعدادی از کارهای نامبرده رادر اختیار دارم. آرم بانک ملی را سال دوم دانشگاه طراحی کردم. سال دوم دانشگاه بودم که به پیشنهاد یکی از بستگان که رئیس حسابداری بانک ملی بود، وارد قسمت چاپ اسکناس شدم حاصل کار در این چاپخانه طراحی چند رقم پول و تغییر و اصلاح آرمهای اوراق بهاددار و چک و البته لوگو (آرم) بانک ملی بود. ایده و طرح اولیه این لوگو از طرحهای هخامنشیان گرفته شده است. من علاقه زیاید به طرحها و موتیفهای دورههای هخامنشیان و ساسانیان دارم. خوشبختانه طرح این لوگو مورد استقبال رئیس بانک قرار گرفت. آن زمان برای خیلی از شرکتها و سازمانها طراحی لوگو انجام دادم و همه این کارها را با ذوق و سلیقه شخصی و البته با نگاهی عمیق به اصالت ایران و ایرانی انجام دادهام. معتقدم لوگویی در جامعه ماندگار خواهد بود که بسیار ساده و گویا و در عین حال گیرا باشد. هر لوگویی همانند اسم شخص همیشه ماندگار است؛ مگر اینکه ساختار مملکتی عوض شود، همچنان که لوگوی سازمان نفت من، بعد از انقلاب تغییر کرد. البته لوگوی کنونی هم بسیار زیباست. “
آرم بانک ملی ایران از قدمتی به اندازه بانک برخوردار نیست،در حالیکه عبارت نستعلیق «بانک ملی ایران » به اندازه بانک عمر
و قدمت دارد. این آرم، دو دوره زمانی خاص را به خود دیدهاست که به دو مقطع قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی قابل
تقسیم می باشد. این آرم با پیروزی انقلاب اسلامی تعویض نشدولی با یک تغییر اساسی روبرو گردید. حذف کلی طرح از وسط
آرم و جایگزین نمودن نماد گرافیکی جمهوری اسلامی ایران درمرکزیت طرح که اسم الهی است، تنها تغییر مذکور می باشد.
آرم قدیمی بانک متشکل بود از : یک طرح تاریخی و باستانی ازنقوش تخت جمشید و دو شاخه گل در دو طرف یک بیضی که نقش فوق را احاطه کرده بود. این دو شاخه در پایین بیضی با یک قطعه روبان به هم گره خورده اند و در بالای بیضی به کتیبه ای می رسندکه عبارت نستعلیق «بانک ملی ایران » بر آن نقش بسته است.
نقش باستانی مورد استفاده در آرم قبلی، مبارزه کی سردار هخامنشی با اهریمن، نماد شیطان را نمایش می داد که نماد مبارزه نیکی و خوبی با پلیدی و زشتی است. سرداری که لباس و پوشش ساده ایرانی بر تن داشته و از هر گونه زرق و برق پادشاهی
مبراست. این طرح نخستین بار در چاپ اسکناس کی هزار ریالی توسط بانک ملی ایران به کار رفت و بعدها به عنوان بخش اصلی آرم بانک مورد استفاده قرار گرفت.
شاخه سمت راست دارای 15 برگ و 5 غنچه می باشد که به5 واحد سه برگی تقسیم شده و هر برگ دارای یک رگبرگ اصلی با دو شاخک می باشد.شاخه سمت چپ دارای 20 برگ و 6 غنچه است که به ترتیب به واحدهای 5، 4، 3، 5 و 3 برگی تقسیم می شود و یک رگبرگ در هر برگ مشاهده می شود.همچنین در قسمت داخلی پا یین بیضی سه خط افقی به چشم میخورد. آرم بانک در واقع خطی و بی رنگ بوده و در زما نهای مختلف به رنگ های متقاوت به کار رفته است و در طول عمر سازمان تغییرات کوچکی در آن ایجاد شده، ولی طرح کلی ثابت بوده است. هم اکنون رنگ آبی فیروزه ای، رنگ قالب آرم بوده و استفاده هماهنگ و یکنواخت از این رنگ مورد تأ یکد می باشد.ضمناً بر گهای شاخه سمت راست، صاف و کشیده بوده ولی بر گهای شاخه سمت چپ دارای لبه ناصاف و انحنادار است.در مورد دلیل بکارگیری این نقوش در این آرم توضیحات گوناگونی می توان ارائه کرد که از پیشینه فکری، فرهنگ و تفسیر نقشها و نمادها نشأت می گیرد، مثل گیاه و شاخه به عنوان نماد بالندگی، رشد و رو به آسمان و تعالی داشتن، روبان بسته به عنوان نماد همبستگی، وحدت و هماهنگی و خطوط افقی به عنوان نماد ثبات و پایداری و حرکت متوازن و منطقی، بیضی به عنوان نماد زایش و زایندگی ، عمل در دایره مقررات و ضوابط و پرهیز از پراکندگی. کتیبه نام بانک که به خودی خود گویاست.لیکن در بکار بردن نماد جمهوری اسلامی ایران در وسط آرم باید گفت، برخلاف پندار برخی از مخاطبان، نام بانک بالاتر از اسم ا… نیست بلکه طرح کلی آرم بانک کی شکل هندسی مدور و بدون خط صاف است که به نوعی به کروی بودن آسمان و زمین و کل کیهان اشاره داشته و اسم ا… در مرکزیت آن قرار دارد و موجودات دیگر در گرداگرد آن قرار گرفته اند. اصولاً در یک شکل مدور، بالا و پا یین مفهومی ندارد.
نویسنده.آریان جوانبخت
